W swojej analizie będę opierał się głównie na sposobie gry dwóch drużyn: Chelsea (za czasów wczesnego Mourinho i Barcelony ery Rijkaarda). Oba zespoły odnosiły duże sukcesy dzięki wykorzystaniu omawianego ustawienia, charakterystyka prowadzenia działań na boisku doskonale oddawała ducha systemu 4-3-3, więc mój wybór wydaje się być logiczny i jak najbardziej przemyślany.

Na początku naszych rozważań nad zaletami i wadami ustawienia 4-3-3 trzeba zniszczyć błędny i kłamliwy pogląd stwierdzający, iż omawianą formę rozmieszczenia zawodników na boisku należy określać jako 4-5-1. Podobne opinie wynikają z niezrozumienia roli bocznych pomocników (skrzydłowych). Jasno więc stwierdźmy: ustawienie 4-3-3 jest właśnie tak nazywane ze względu na bardzo ofensywne nastawienie skrzydłowych, których trzeba bardziej nazywać cofniętymi napastnikami, niż pomocnikami. W związku z tym, że na boisku występuje 3 pomocników i 3 napastników nie ma mowy o systemie 4-5-1, czyli bezpodstawne jest ujmowanie ofensywnego charakteru temu ustawieniu.

W pierwszym tekście dotyczącym poruszonego problemu całość podzieliłem na zadania poszczególnych formacji podczas gry. Funkcje obrońców, pomocników i napastników zostały tam szerzej przedstawione, dlatego teraz zajmę się bardziej minusami i plusami występującymi w przypadku stosowania ustawienia 4-3-3.

MINUSY:

Jest to ustawienie trudne
Zapewnienie sprawnej realizacji założeń wynikających z gry w tym systemie wymaga bardzo dobrego przygotowania taktycznego zawodników. Szczególnie ważne jest to w odniesieniu do pomocników odpowiedzialnych za organizację gry, ale jednocześnie za skuteczną walkę o środek pola. W ich przypadku zdolność odpowiedniego postępowania i przewidywania określonych sytuacji na boisku jest najważniejsza i kluczowa dla gry całego zespołu.

Obecność na boisku tylko jednego nominalnego napastnika
Jak wspomnieliśmy w omawianym ustawieniu funkcjonuje trójka napastników. Dwójka skrzydłowych znajdująca się przy liniach bocznych ma za zadania dogrywać piłki do wysuniętego napastnika, ale także jednym z ich głównych zadań jest samodzielne wykańczanie akcji. Najlepszym przykładem może być tu Messi, który zdobywa dużo bramek, natomiast nie koncentruje się na rozgrywaniu. Według mnie jest to rasowy napastnik, z tym, że ustawiony na skrzydle, dzięki czemu ma stworzone większe możliwości do wykorzystania swojej szybkości i umiejętności czysto technicznych.
Banałem, który jednak trzeba przypomnieć, jest stwierdzenie, że wysunięty, centralnie ustawiony napastnik powinien charakteryzować się dobrą grą w powietrzu, znakomitą skutecznością, czy odpowiednimi warunkami fizycznymi (patrz Drogba).
Jeszcze jedno: przy ustawieniu 4-3-3 marna skuteczność snajpera, lub po prostu jego zbyt niskie umiejętności kończą się zazwyczaj porażką całej drużyny, gdyż cofnięci napastnicy/skrzydłowi oraz pomocnicy, posiadający przydzielone też inne funkcje, nie będą w stanie zdobywać zbyt wielu bramek. Właściwie z samego założenia to ustawienie jest niejako ukierunkowane na gole zdobywane w większości przez snajpera.

Zagrożenie w bocznych sektorach boiska
Jeśli założymy, że dwójka skrzydłowych/cofniętych napastników ma w 80% zadania ofensywne to nie możemy spodziewać się po nich skutecznej obrony. Środek pola ogarniają pomocnicy. Ale co z bocznymi sektorami, gdzie przeciwnik ma największe pole manewru? Tutaj wykazywać się muszą boczni obrońcy, których kondycja musi być iście końska. Ich gra w obronie, gra wysoka i niezwykle agresywna musi wystarczać (przy ograniczonym wsparciu pomocników) dla zapewnienia bezpieczeństwa na bokach. Jest to cena jaką trzeba zapłacić za funkcje spełniane przez skrzydłowych.






















PLUSY

Panowanie w środku pola
Obecność trzech pomocników w środkowej linii powinna dawać gwarancję, że ten sektor zostanie opanowany przez nasz zespół. Oczywiście zależne jest to od poziomu piłkarzy i wielu innych czynników, ale założenie jest twarde: mamy dominować w środku.

Duże możliwości przy zawiązywaniu akcji ofensywnych
Dwójka zawodników środka pola wspierana jest przez defensywnego pomocnika, który nie dość, że asekuruje strefę przed środkowymi obrońcami to musi naprawiać błędy dwójki rozgrywających. Śmiało bowiem w ten sposób możemy określić rolę środkowych pomocników, którzy w ataku mają popisywać się prostopadłymi podaniami, mają kreować grę, stwarzać sytuacje bramkowe, a kiedy można wejść śmiało w pole karne rywala, czy huknąć z dystansu. Odpowiedni zawodnicy na tej pozycji gwarantują ciekawą, ale i skuteczną grę. Przyznam się Czytelnikom w sekrecie, że od lat podziwiam talent Xaviego. Moim skromnym zdaniem niewielu jest tak wspaniałych pomocników na świecie, którzy są tak wszechstronni, jak as Barcelony.

Skrzydła
To nie tylko skrzydłowi. W każdym meczu, czy to ligowym, reprezentacyjnym, czy jakimkolwiek innym możemy zauważyć próby włączania się do akcji ofensywnych bocznych obrońców. Jest to dzisiaj standard, konieczność, nie ma mowy o skutecznym ataku bez stwarzania liczebnej przewagi pod bramką przeciwnika. W ustawieniu 4-3-3 nie jest inaczej. Boczni obrońcy przy wyprowadzaniu ataku wędrują w okolice pola karnego rywala dublując często pozycje skrzydłowych, kiedy ci błyskotliwymi rajdami i wejściami w pole karne przyprawiają obrońców drużyny przeciwnej o bóle głowy. Jest jednak tutaj pewna zasada, której trzymają się raczej wszyscy: nigdy do akcji ofensywnych nie podłączają się dwaj boczni obrońcy równocześnie! Stwarzałoby to zbyt duże zagrożenie przy ewentualnej kontrze. Pozostawienie z tyłu tylko dwójki obrońców to zbyt duże ryzyko. Przy założeniu, że gra się dzisiaj zazwyczaj maksymalnie dwoma, maksymalnie trzema napastnikami istnieje konieczność pozostawienia na własnej połowie przynajmniej trzech obrońców.

Defensywny pomocnik
Sam fakt występowania defensywnego pomocnika nie jest tutaj niczym wyjątkowym. Jego zadania są jednak niezwykle istotne. Mowa była już o asekuracji dwóch środkowych obrońców i naprawianiu błędów rozgrywających. Zwróćmy jednak uwagę na fakt, że w dzisiejszym futbolu nic nie jest już czarne i białe, nie ma już podziałów na zadania czysto defensywne i ofensywne. Właśnie najlepiej widać to na przykładzie defensywnych pomocników, których głównym zadaniem jest czyszczenie środka pola, jednak poza tym muszą zawiązywać akcje zaczepne, posyłać długie krzyżowe piłki, a i uderzyć z dystansu od czasu do czasu nie zawadzi. Yaya Toure, czy niezawodny Claude Makelele są właśnie typami takich nowoczesnych graczy. Pierwszy zdobywał te umiejętności podczas treningów, drugi piłkarz nieco starszej generacji nabywał je w trakcie swojej bogatej kariery. Pierwszy jednak dopiero rozpoczyna prawdziwą wielką przygodę, natomiast drugi powoli ją kończy.

Kreatywność
Zaangażowanie tak dużej liczby zawodników w akcje ofensywne z jednej strony jest korzystne, z drugiej może stwarzać niebezpieczeństwo utraty bramki. Przyjąłem jednak już dawno zasadę wyższości ataku nad obroną, więc tę cechę ustawienia 4-3-3 zaliczam do pozytywów. Kiedy atakuje kilku wysokiej klasy piłkarzy można spodziewać się atrakcyjnych i przede wszystkim skutecznych rozwiązań akcji, przy założeniu, że każdy z nich będzie trzymał się zadań mu przydzielonych. Nawet w przypadku wielkich gwiazd futbolu, takich jak Lampard, czy Ronaldinho dyscyplina taktyczna to klucz do sukcesu.

System gry preferowany w pewnym okresie w Chelsea nie był taki sam, jak w Barcelonie. Przy całym szacunku dla piłkarzy The Blues próżno szukać w ich składzie tak błyskotliwych zawodników jak Deco, Ronaldinho (kiedyś), czy Messi. Charakterystycznym elementem dla Mourinho w ustawieniu 4-3-3 był obowiązek powrotu na własną połowę i uczestniczenie w grze obronnej skrzydłowych. Tutaj nacisk na obronę był większy (Premier League - się wie), niż u Rijkaarda, który pozostawiał swoim zawodnikom sporo miejsca na indywidualne popisy i większe zaangażowanie w ataku. Co by jednak nie mówić, w obu przypadkach mieliśmy (Chelsea obecnie gra inaczej, Barca z nowym trenerem nie wiadomo) do czynienia z piękną grą, może nie zawsze skuteczną, ale na pewno widowiskową.