Taktyki pi³karskie

Bramkarz – ostatni obrońca, czy pierwszy napastnik?

Tocząc rozważania o dzisiejszym futbolu, zwłaszcza o taktyce piłki nożnej, niezwykle rzadko poruszany jest temat dotyczący sposobu i charakterystyki gry bramkarza. Przedstawiciele rodzimej myśli szkoleniowej, „autorytety” analizując w telewizji mecze dla szerokiej grupy widzów, wolą stosować stare schematy i cały czas, zamieniając się miejscami przy multimedialnym stoliku, przekazywać nowości taktyczne z początków lat 80-tych. Natomiast piłka nożna, jak wszystko zresztą, zmieniła się bardzo od tamtych czasów i cały czas ewoluuje. Sztandarowym przykładem reformy dokonującej się we współczesnym futbolu jest właśnie pozycja bramkarza, którą postaramy się teraz przedstawić.

W pierwszej połowie lat 70-tych cały piłkarski świat oczarował „futbol totalny” stosowany przez Holendrów, Polaków i Niemców. Wtedy było to rewolucyjne przedsięwzięcie polegające na dużej wymienności pozycji między zawodnikami, zakładające z góry, że każdy broni i każdy atakuje. Obecnie taka gra jest na porządku dziennym. Weźmy na przykład pod lupę nowoczesnego bocznego obrońcę, którego zadaniem jest zarówno obrona, jak też atakowanie skrzydłem i wspomaganie w tych sektorach boiska bocznych pomocników, bądź skrzydłowych. Czy na przykład Daniel Alves może być nazywany „obrońcą”? Czy współcześni napastnicy to faktycznie „napastnicy”, skoro stanowią pierwszą linię obrony w swoich zespołach? A co z bramkarzem?

Jeszcze 20 lat temu tak nazywano piłkarza, którego jedynym zadaniem (niejako z definicji) była obrona własnej bramki. Diametralne zmiany zarówno w sposobie gry, jak też przepisach spowodowały, iż stał się on postacią kluczową w zespole nie tylko ze względu na funkcję „ostatniej deski ratunku”, a jego zadania uległy przeobrażeniu.

Wszystkie klasowe drużyny dążą do jak najszybszego odbioru piłki rywalom. Strefowa gra w obronie narzuca ścisłą współpracę wszystkich formacji, które aby mogły sprawnie funkcjonować muszą grać blisko siebie, jak najdalej od własnej bramki (nie każdy zespół jest w stanie realizować te założenia, ale dla wszystkich jest to ideał). Często wysunięta linia obrony niesie ze sobą spore ryzyko błyskawicznego kontrataku przeciwnika. I tu rola bramkarza jest nieoceniona, gdyż w takiej sytuacji staje się ostatnim obrońcą, asekurującym defensywę grającą w strefie (linii). Częste wyjścia za linię pola karnego i widok bramkarza na 20 metrze przed bramką to już nic niezwykłego. Przerywanie akcji rywali poza polem karnym to już nie tylko domena obrońców, lecz również bramkarza.

Szybka gra w ataku całego zespołu wymusiła też na nim odpowiednie zachowania w sytuacji wyprowadzania akcji z własnego pola karnego. Wśród wielu elementów szkolenia bardzo ważną rolę odgrywa doskonalenie przez niego umiejętności szybkiego rozpoczęcia kontrataku. Nowoczesny bramkarz to taki, który od razu po przechwycie piłki szuka możliwości rozpoczęcia szybkiej akcji ofensywnej. Może robić to na dwa sposoby: długim wykopem piłki lub dalekim jej wyrzutem do wybiegającego do kontry kolegi. Założenia taktyczne trenera jasno określają w jakie sektory boiska ma być posyłana piłka i kto ma być jej adresatem. W przypadku braku możliwości wyprowadzenia szybkiego ataku bramkarz rozpoczyna akcję krótkim podaniem do któregoś z obrońców (najczęściej bocznego), który zawsze może podać ją do bramkarza w trudnej sytuacji (np. pod pressingiem rywala). Jest on oparciem dla obrońców, ich dobra współpraca jest niezwykle ważna, bo zapewnia spokój w linii defensywnej, a przecież stara piłkarska prawda głosi, że dobrą drużynę buduje się od tyłu.

W praktyce niekoniecznie wszystko wygląda tak kolorowo. Bramkarz wtedy będzie podporą drużyny, kiedy będzie wywiązywał się ze swoich zadań. Do ich realizacji niezbędne jednak są pewne określone cechy i umiejętności, które nie zawsze można wyszkolić podczas treningu. Zaliczają się do nich przede wszystkim: gra nogami i ogólnie pojęta technika użytkowa, „czytanie” gry, szybkość, koncentracja, kreatywność. Na dobrą sprawę niewielu jest takich specjalistów na tej pozycji, którzy dysponują wszystkimi wymienionymi zaletami.
Nie mogą oni jednak ograniczać się dzisiaj jedynie do doskonalenia umiejętności czysto bramkarskich. Jeśli chcą być potrzebni, muszą zdobywać nowe umiejętności, niezależnie od wieku.

Przedstawione wyżej rozważania odnoszą się do ogółu piłkarzy występujących na tej pozycji. Trzeba jednak dodać, że niektórzy z nich charakteryzują się zupełnie niezwykłymi cechami, których brak u zdecydowanej większości. Oprócz łapania piłek zajmują się także strzelaniem goli. Zdecydowanym liderem jest tutaj Brazylijczyk Rogerio Ceni, zawodnik Sao Paulo, który w ponad 700 meczach strzelił prawie 80 goli! Niewiele gorszym bilansem może pochwalić się Jose Luis Chilavert, ekscentryk rodem z Paragwaju, mistrz w egzekwowaniu rzutów karnych. Jak widać niekoniecznie gra obronna musi być specjalnością bramkarzy, którzy obecnie, podobnie jak wszyscy piłkarze, muszą być jak najbardziej wszechstronni.